Z frontu do Zaczarowanej Doliny

Spotkanie z „Zaczarowaną Doliną”

Odległe, zawieszone w czasie miejsce, gdzie góry zdają się oddychać. Tutaj, pośród ciszy i archaicznych artefaktów, Musil odnajduje „inny” świat, który później nazwie Zaczarowaną Doliną.

Z tego doświadczenia powstała Grigia, powieść opublikowana w roku 1921.
Jest to opowieść o Homo, geologu wysłanym przez przedsiębiorcę Hoffingotta w celu zbadania złóż złota. Zostawia żonę i dziecko, z rozpękłą już duszą, gotową na przyjęcie nowego światła.

Lena Maria Lenzi, „Grigia”

Dolina wita go z ufnością. Przybysze przynoszą miejsca pracy, a mieszkańcy reagują z ciekawością i prostotą.
Natura jest złowieszcza, kobiety – niespodziewanie ekspansywne. Przede wszystkim jedna.

„Nazywała się Lena Maria Lenzi. To imię, podobnie jak Selvot, Gronléit czy Malga Mendana, pachniało ametystami i kwiatami, ale wolał nazywać ją Grigią, po krowie, którą posiadała”.

Rodzi się sekretny związek, złożony z ukradkowych i nieuniknionych spotkań.
W miarę upływających dni Homo traci kontakt ze swoim dawnym życiem, podobnie jak bohater Jądra ciemności Conrada.
Ale nie ma tu horroru – tylko słodkie, mistyczne, totalne zatracenie.
„Były to dni wesela i wstępowania do nieba”.

Jesień, kopalnia, koniec

Potem nadchodzi jesień.
Grigia mówi mu, że wszystko musi się zakończyć. Tymczasem firma wydobywcza również ponosi porażkę.
Jest moment na ostatnie spotkanie, w opuszczonej kopalni przekształconej w alkowę. Tam mąż kobiety zaskakuje dwójkę kochanków.
Jej udaje się uratować. Homo nie. Pozostaje nieruchomy, uwięziony w głębi ziemi, wśród kamienia, w kopalni, jakby akceptując, że to przeznaczenie jest częścią naturalnego porządku doliny, tej starożytnej siły, która go przyjęła i ostatecznie pochłonęła.

Powrót Musila

Musil natomiast się uratował.
Po miesiącach spędzonych w Valle dei Mòcheni wybrał się w podróż przez Isonzo i Wiedeń, a następnie dotarł do Bolzano, gdzie ponownie spotkał swoją żonę Marthę.
W 1916 r. został redaktorem biuletynu wojskowego Tiroler Soldaten-Zeitung i kontynuował pisanie artykułów patriotycznych.

Dopiero później, w monumentalnym Człowieku bez właściwości, dojdzie w pełni do głosu jego rozczarowanie wojną i upadkiem Imperium.

Ale Grigia na zawsze pozostanie niezwykle żywym, intensywnym i sugestywnym portretem Valle dei Mòcheni, jej natury i jej ludzi.

Dolina, która tak wtedy, jak i teraz odsłania ciszę, tajemnice i objawienie.