Valle dei Mòcheni

Een langzame kolonisatie

Welkom in de Valle dei Mòcheni, of Bersntol in dialect, waar de rivier Fersina door de bossen en bergen kronkelt. Tussen de kleine dorpjes en boerderijen die her en der op de hellingen liggen, vertraagt de tijd en vertellen elke steen en elk huis een eeuwenoud verhaal dat nooit is verstomd.

De boerennederzettingen: voorlopers van de alpenboerderijen

Het verhaal begint in de 13e eeuw, toen families uit Beieren zich in deze bergen begonnen te vestigen. Zij waren niet op de vlucht en waren niet op oorlog uit, maar waren bezig met een gestage kolonisatie die, zoals veel migraties, voortkwam uit honger: de lokale heren nodigden kolonisten uit om onbewoond land te bevolken, en beloofden hun land om te bebouwen, en weiland en bos. De verbondenheid met de bergen was totaal: elke familie kreeg een boerderij – een huis, stal, schuur, land en bos – en onderhield deze generatie na generatie.

Deze kolonisten, “roncadori” genoemd (van het werkwoord roncare, ontginnen), veranderden bossen en weilanden in bebouwbaar land en brachten gereedschap, kennis en technieken van de berglandbouw met zich mee.

De belangrijkste wooneenheid was de boerderij, een complex dat bestond uit een huis, een stal, een hooischuur en omliggend, vaak omheind, land. Elke boerderij werd onafhankelijk gerund en van generatie op generatie doorgegeven. Uit dit model, dat wijdverspreid was in de Duitstalige alpengemeenschappen, ontstonden er, anders dan in de traditionele Italiaanse dorpjes, nederzettingen die onderling op afstand lagen, waardoor de vallei een karakteristiek landschap en een specifieke cultuur kreeg.

De berglandbouw (granen, aardappelen, veeteelt) ging gepaard met bosbeheer, hooioogsten en ambachtelijke activiteiten. Het geografische isolement leidde tot het behoud van de taal en tradities en beschermde de gemeenschap tegen snelle veranderingen van buitenaf.

De mijnwerkers: de innerlijke ziel van de berg

Vanaf de 14e eeuw, met een piek tussen de 15e en 16e eeuw, kwam er een tweede golf in de vallei aan: de mijnwerkers, bekend als “canòpi” (van het Duitse Knappen), waren gespecialiseerd in de winning van koper, zink, lood en zilver. Deze mannen kwamen met hun mijnbouwervaring uit Germaanse gebieden en creëerden een complexe economie die mijnbouw, houttransport voor de smeltovens en de bouw van infrastructuur omvatte.

De mijnen in de Valle dei Mòcheni, die al sinds 1330 formele concessies kenden, veranderden het landschap en het sociale leven: terwijl de kolonisten het land aan de oppervlakte bewerkten, groeven de mijnwerkers tunnels en creëerden zo een parallelle ondergrondse wereld. Hoewel ze vaak “gescheiden” waren van de boerengemeenschappen, hebben de canòpi een blijvende indruk achtergelaten.

Toen de mijnbouwactiviteit afnam vanwege uitputting van de delfstoffen en de hoge kosten van de winning, bleven er sporen achter in tunnels, op de paden en in plaatselijke musea, zoals de Erdemolo-mijn.

Een evenwicht tussen aarde en rots

Zo liepen in de Valle dei Mòcheni de land- en mijnbouw eeuwenlang hand in hand. De boeren bebouwden in het dagelijks leven de beboste hellingen, terwijl de mijnwerkers voor de diepte, de echo’s in de tunnels en het geluid van het houweel in de rots zorgden. Deze dubbele ziel – het oppervlak en de diepte – heeft de gemeenschap gevormd, de taal gecreëerd en het collectieve geheugen van de vallei bewaard.

En deze combinatie van werk, cultuur en verbondenheid met de bergen maakt de Valle dei Mòcheni tot een geïsoleerde plek, die echter het verhaal van een hele beschaving vertelt.

The Valley that remains

Wie de vallei bezoekt, neemt een onuitwisbaar beeld met zich mee.
Dit is een plek waar het verleden niet drukkend is, maar in leven blijft; waar de taal, de bossen en de mijnen lijken te fluisteren: hier blijven we en leven we. Een vallei die zich nooit heeft verplaatst maar altijd in beweging is gebleven.
Een taal die zich niet heeft willen opdringen, maar gewoon is gebleven.

Misschien is dit het werkelijk speciale van de Valle dei Mòcheni: een klein hoekje van de wereld waar je leert even stil te staan, te luisteren en je onderdeel te voelen van een groter verhaal.

Het verhaal van de Mòcheni is geen berglegende: het is het bewijs dat zelfs een klein gebied een grote beschaving kan herbergen.