WSPOMNIENIA WOJENNE - CZAS NA REFLEKSJĘ I WALKĘ O POKÓJ

Choć od czasu wielkiego globalnego konfliktu minęły lata, ślady tego wydarzenia w Trentino wciąż są widoczne. Stanowiąca wówczas część Austro-Węgier prowincja była polem zaciekłych walk toczących się w latach 1915 – 1918. Biegnąca przez szczyty i przecinająca doliny linia frontu była miejscem, gdzie walka toczyła się głównie z naturalnymi przeszkodami, raczej niż z wrogiem. W Trentino wciąż żywa jest pamięć o minionych doświadczeniach – na terenie całego regionu znajduje się 19 muzeów, 80 austro-węgierskich fortyfikacji, kilometry tuneli, okopów i dróg militarnych przypominających o jakże tragicznym okresie w historii świata. Dziś Trentino nazywane jest również „Parkiem Pamięci”.

Szlak Pokoju

Szlak Pokoju obejmujący ponad 520 km ścieżek i miejsc, gdzie biegła linia Pierwszej Wojny Światowej łączy regiony w okolicach Passo del Tonale, aż po Marmoladę. Przejście całego szlaku zajmuje około miesiąca, niemniej jednak, wybierając jego poszczególne odcinki, udać się można na jedno lub kilkudniowy spacer zahaczając po drodze o górskie schroniska. Większość szlaku pokonać również można na rowerze górskim. Z Passo Tonale, wzdłuż miejsc, gdzie toczyła się „Biała Wojna”, szlak prowadzi w dół do Valle del Chiese, a następnie do Riva del Garda i Monte Altissimo. Stamtąd biegnie dalej w kierunku Rovereto, w którym znajduje się Muzeum Wojenne, Dzwon Poległych (Campana dei Caduti) oraz zamek Dante. Dalej szlak wznosi się do doliny Vallarsa, w kierunku górskich szczytów Pasubio i wyżyn Folgaria, Lavarone Luserna prowadząc aż na masyw Lagorai. Ostatnie odcinki szlaku wiodą prze kilka niezwykle ciekawych pod kontem historycznym, jak i panoramicznym miejsc - Passo Rolle, Paneveggio, Passo San Pellegrino, Cresta di Costabella i Val Contrin. Koniec szlaku znajduje się na Marmoladzie, na Passo Fedaia.

Wojenne fortyfikacje

Podążając Szlakiem Pokoju napotkamy ponad 80 austro-węgierskich fortyfikacji stanowiących kulturalne dziedzictwo regionu. Circuit of Forts of Trentino (Kompleks Fortów Trentino) to miejsca przypominające o roli Trentino w światowym konflikcie, jak również – biorąc pod uwagę różne metody ich konstrukcji i materiałów, z których zostały wykonane – ukazujące niezwykłą transformację, jaka dokonała się w przemyśle zbrojeniowym od XIX wieku po dzień dzisiejszy. Forty, które zachowały się w lepszym stanie były na przestrzeni lat restaurowane w ramach projektu nadzorowanego przez Biuro Architektonicznej Spuścizny Prowincji Trento. Najbardziej popularne, odnowione forty, znajdują się kilka kilometrów od Rovereto, w dolinie Vallarsa - Forte Pozzacchio, fort zbudowany tuż u podnóży górskiego szczytu. W Valsugana, w Levico Terme na wzgórzu, z którego rozciąga się widok na jezioro, znajduje się Forte delle Benne, natomiast w położonej w zachodniej części Trentino dolinie Valle del Chiese, zwiedzić można Forte Corno, fort należący do wojennych zabudowań Lardaro. Tagliata superiore di Civezzano (górna część fortyfikacji Civezzano) znajduje się - podobnie jak Forte Luserna - zaledwie kilka kilometrów od Trento.

Miejsca warte odwiedzenia

Val di Sole najważniejszym miejscem upamiętniającym Pierwszą Wojnę Światową jest wojenna blokada na Passo del Tonale – pięć austriackich fortyfikacji, które zatrzymać miały postępujące wzdłuż linii frontu włoskie wojska. Jeżeli mają Państwo w miarę dobrą kondycję, warto wybrać się do Punta Linke, fortu położonego na wysokości 3632 m n.p.m. w masywie Ortler-Cevedale. miejscu tym odrestaurowany został najwyżej położony fort pochodzący z okresu Pierwszej Wojny Światowej, austriacka kolej linowa oraz przylegający tunel. Cały kompleks udostępniony jest dla zwiedzających. W Val Rendena, trudny lecz bardzo piękny pod względem widokowym szlak zaprowadzi Państwa w pobliże tuneli Corno di Cavento w masywie Adamello.

Nad Gardą warto zobaczyć wojskowe fortyfikacje Monte Brione (liczne bunkry i okopy) położone w niezwykle atrakcyjnym pod względem widokowym miejscu - Monte Altissimo.

W Val di Gresta, w ostatnim czasie odrestaurowane zostały forty Nagià-Grom i Monte Creino. Atrakcji nie brakuje również w Rovereto, stolicy Vallagarina nazywanej „Miastem Pokoju”. Znajduje się tu m.in. Muzeum Wojenne, Ossuary of Castel Dante i Bell of the Fallen “Maria Dolens”, odlany w 1925 dzwon, do budowy którego wykorzystano brąz pochodzący z armat należących do walczących ze sobą wojsk. Dzwon rozbrzmiewa każdego wieczoru upamiętniając ofiary krwawej wojny. Nad miastem wznosi się łatwo dostępny szczyt Monte Zugna, interesujące nie tylko ze względów historycznych miejsce na mapie Trentino. W zakątku tym Włosi zbudowali kilka punktów obronnych, których najsławniejszy jest “Trincerone” (Wielki Rów). Zajmując wspomnianą pozycję, w 1916 roku Włosi zdołali powstrzymać austro-węgierską ofensywę znaną jako “Strafexpedition”.

Przez ponad trzy lata, wzdłuż szczytów łańcucha Pasubio przebywało ponad 100 000 włoskich i austro-węgierskich żołnierzy. Około 10 000 poległo podczas wojny, walcząc z przeciwnikiem, mrozem i chorobami. W czasie wojny obydwa wojska zbudowały drogi, koleje linowe, akwedukty oraz groty.

Warto również odwiedzić wyżyny Folgaria, Lavarone i Luserna, gdzie w latach 1908 – 1914 wzniesionych zostało siedem fortów.

Więcej informacji znajdą Państwo pod adresem: www.trentinograndeguerra.it i www.visittrentino.info/en/guide/must-see/great-war