PERŁY OSADNICTWA W TRENTINO

W trydenckich dolinach splatają się natura i historia. Małe, historyczne wioski położone w górach regionu Trentino są niepowtarzalne dzięki swoim dziejom, nadszarpniętym zębem czasu stodołom i dziedzictwu tradycji.

U stóp Pale di San Martino znajduje się Mezzano z artystyczną drewnianą architekturą na tle panoramy Dolomitów. Obecnie wioska jest swego rodzaju skarbnicą alpejskiego życia, niewyczerpaną kopalnią pomysłów, czekających na turystów w każdym ukrytym zakątku, wzdłuż alejek, na placach, w cieniu balkonów tętniącego życiem muzeum i pod gołym niebem. Miasto można zwiedzać, po prostu spacerując po różnych ścieżkach tematycznych, zachęcających do podążania za „Segni sparsi del rurale” (Rozproszone ślady wsi). Mezzano zasłynęło również z czerwonych krzeseł, porozstawianych po całej wiosce. Na każdym z nich znajduje się dzwoneczek, wystarczy tylko nim zadzwonić, aby w ciągu kilku minut zjawił się ktoś, kto uraczy nas opowieścią lub jedną z wielu anegdot związanych z tym miejscem. Bohaterem tych opowiastek jest niemal zawsze woda płynąca w starych fontannach i pralnie zwane „lissiere”, czy ogrody (jest ich niemal 250) oraz wiejska architektura: stodoły „tabià” ze ściennymi malowidłami i dawnymi napisami. Ale przede wszystkim w tych opowieściach można usłyszeć o słynnych stosach drewna, które tutaj stały się dziełem sztuki: „Cataste & Canzei” – to ścieżka, kryjąca za każdym zakrętem niespodziankę, które razem tworzą rozległą wystawę sztuki rozproszoną po najbardziej sugestywnych zakątkach wioski. W Mezzano wszystko bierze swój początek z natury i na niej się kończy. Podobnie zaprojektowane są oznakowane szlaki, które z miasta prowadzą pieszych i rowerzystów w kierunku dziewiczej natury Parku Przyrodniczego Paneveggio - Pale di San Martino. Typowym regionalnym specjałem Primiero jest Botiro – masło z surowej śmietany, które powstaje w naturalny sposób w malgach (chatach mlecznych), z mleka wyprodukowanego w okresie letnich wypasów.

Kolejną „Najpiękniejszą włoską osadą” położoną wśród Dolomitów jest Vigo di Fassa, kolebka kultury ladyńskiej. Stąd o zachodzie słońca można podziwiać Dolomity w różowej poświacie. W skład Vigo wchodzi wiele wiosek, w tym Tamiòn, małe osiedle, położone 4 km od miasta, gdzie wśród domów ze starymi stodołami, kryje się malutki kościół pod wezwaniem Świętej Trójcy. Gotyckie sanktuarium Santa Giuliana, poświęcone patronce doliny Val di Fassa, to jeden z najstarszych obiektów sakralnych w dolinie, wznoszący się w miejscu prehistorycznego kultu, warowni (castelliere) Ciaslìr. Korzystając z kolejki linowej można w ciągu kilku minut dostać się z miasteczka do punktu widokowego w miejscowości Ciampedìe, będącej wrotami do doliny Vajolet i do Masywu Catinaccio - Rosengarten. Typowym lokalnym specjałem jest tutaj ser Cuore di Fassa, produkowany przez wytwórnię serów Caseificio Sociale Val di Fassa. Jest to wyrób z surowego, pełnego mleka, pozyskiwanego od krów rasy Bruna i Grigio Alpina, leżakowany od 2 do 8 miesięcy.

U stóp Dolomitów Brenty, nieopodal jeziora Molveno, znajduje się San Lorenzo - Dorsino, wiejska osada, powstała z połączenia siedmiu wiosek (nazywanych „Ville”). W każdej z nich do dzisiaj można podziwiać rzadkie przykłady wiejskiej architektury, charakteryzującej się tak wyjątkowymi konstrukcjami jak „pont” – pomosty prowadzące do miejsc, w których składuje się siano i słomę, a także zobaczyć suszarnie oraz stodoły w górnej części domostw. Szlak przebiega przez miejsca sacrum i profanum, między obiektami kultu, małymi kościołami i kaplicami, kryjącymi liczne symbole wotywne. Zaraz za miastem swój początek biorą szlaki Parku Przyrodniczego Adamello-Brenta. Najbardziej typowym miejscowym produktem jest Ciuìga, kiełbasa otrzymywana z połączenia selekcjonowanej wieprzowiny z gotowaną rzepą.

Kilka kilometrów od Terme di Comano, nad płaskowyżem Bleggio wznosi się majestatycznie i w ciszy wioska Rango. W jej sercu można podziwiać świadków dawnego wiejskiego życia w Trentino – arkady, piwnice, korytarze, fontanny i kamienne ogrodzenia, brukowane ulice i stare domy. Przybywających do Rango wita imponujący budynek mieszkalny, „el portech de la Flor”. Jest on najstarszym i największym zespołem zabudowań, swego rodzaju zalążkiem wioski, który stał się inspiracją dla wszystkich pozostałych budynków, które z czasem wypełniły wieś Rango. Po krótkim spacerze dociera się do Balbido, jednej z „malowanych wiosek” Trentino, gdzie fasady wielu domów są ozdobione wielkimi muralami, inspirowanymi wiejskim światem, dziełami artystów krajowych i międzynarodowych. Typowym specjałem tego obszaru są orzechy z Bleggio. Ich zbiór, przypadający na drugą połowę września, wciąż odbywa się ręcznie. Orzechy są następnie myte i suszone naturalnie na przewiewnych regałach w starych domach.

W Canale di Tenno można spacerować brukowanymi ścieżkami, wijącymi się między budynkami, kamiennymi łukami, arkadami i masywnymi murami, a wszystko to zaledwie kilka kilometrów od jeziora Garda. Osada, niczym przeniesiona wprost z czasów Średniowiecza, kryje bogatą historię. Sieć, która łączy ze sobą wiejskie domostwa, będąc jednocześnie świadectwem wielowiekowej tradycji składa się z brukowanych alejek i arkad, z których spoglądają sępy – charakterystyczne dla starych kamiennych domów. Przestrzenie te są obecnie zajęte przez sklepy rzemieślnicze i restauracje serwujące lokalne dania. Jednym z zabytków, znanym obecnie również za granicą, jest Dom Artystów „Giacomo Vittone”, w którym od marca do grudnia odbywają się wystawy i wydarzenia artystyczne. Prawdziwym klejnotem jest natomiast pobliskie jezioro Tenno, słynące z niezwykłego koloru wody, zmieniającego się – od turkusu po szmaragdową zieleń, w zależności od pory roku, poziomu wody i warunków pogodowych. Typowym specjałem tego miejsca jest Carne Salada – tradycyjne carpaccio wołowe.

I wreszcie niezapomniana wizyta w wielowiekowej wiosce Bondone. To ostatni na liście „Najpiękniejszych włoskich osad” reprezentant regionu Trentino. Wioska znajduje się w pobliżu jeziora Idro i jest najbardziej wysuniętą na południe gminą Valle del Chiese, leżącą na granicy z Lombardią. Osada narodziła się jako wioska węglarzy. Spacerując wąskimi uliczkami po średniowiecznym bruku, przechodząc pod łukami lub krążąc po drogach, które zamieniają się w strome stopnie między domami i dotykając suchych kamiennych ścian pokrytych mchem, odbywa się swoistą podróż w przeszłość, kiedy to mieszkańcy Bondone, węglarze i ich rodziny, mieszkali tam tylko przez cztery miesiące, a następnie wczesną wiosną przenosili się do sąsiednich dolin, aby zajmować się produkcją węgla drzewnego. Przez to wioska pozostawała wyludniona i pogrążona w ciszy aż do późnej jesieni. W okolicy warto odwiedzić fascynujący Castel San Giovanni, starą fortecę hrabiowskiego rodu Lodron, wzniesioną w XII wieku, godną podziwu ze względu na swoje niedostępne położenie, na szczycie skalistego występu z widokiem na jezioro Idro. Wśród innych atrakcji tego obszaru jest możliwość połączenia odkrywania kultury regionu z niezapomnianymi wycieczkami po dolinach rzeki Chiese, szczególnie popularnej wśród wędkarzy.

Ciekawostki

Muzeum Obrządków i Zwyczajów Ludu Trydenckiego. W całości poświęcone ludowym tradycjom regionu Trentino, obowiązkowy punkt wycieczek wszystkich turystów interesujących się tradycją wsi alpejskiej oraz dawnym rolniczym rzemiosłem. Pięć pięter, 43 sale i ponad 12 tysięcy eksponatów sprawia, że jest to jedno z najważniejszych włoskich muzeów etnograficznych i jedno z najbogatszych na skalę europejską i w całym rejonie alpejskim.